Wśród czterdziestu (!) kaplic kalwaryjskich są prawdziwie wybitne dzieła sztuki. Wszystkie pięknie wkomponowano w krajobraz, swym ukształtowaniem rzeczywiście nieco przypominającym Jerozolimę (bardziej "nieco", niż "przypominającym"). Znaczenie kulturalne Kalwarii Zebrzydowskiej doceniło UNESCO, wpisując ją w 1999 roku na Listę Światowego Dziedzictwa1.
Pielgrzymi i turyści mają do wyboru pięć podstawowych możliwości samodzielnego obejrzenia Kalwarii. Pierwszą jest spacer wybranym odcinkiem, przede wszystkim drogą krzyżową [na przykład w czasie Misteriów: w tym artykule opublikowałem trochę zdjęć z części wielkopiątkowej uroczystości w 2017 roku]. Kolejne dwie to przejście Dróżek: Matki Bożej i Pana Jezusa. Dróżki to w większości pokrywające się pętle o przeciwnych kierunkach. Ich schematyczny przebieg zobaczyć można na poniższej ilustracji:
W czasie marszu odwiedzamy wybrane kaplice, tworzące odpowiednią narrację i tło. Niektóre z nich należą i do jednego, i drugiego scenariusza. Inne są tylko obiektami towarzyszącymi, których nie odwiedzimy w ramach żadnej z Dróżek.
 |
| Ratusz Piłata i Święte Schody (Gradusy) |
Pielgrzymi i turyści mają do wyboru pięć podstawowych możliwości samodzielnego obejrzenia Kalwarii. Pierwszą jest spacer wybranym odcinkiem, przede wszystkim drogą krzyżową [na przykład w czasie Misteriów: w tym artykule opublikowałem trochę zdjęć z części wielkopiątkowej uroczystości w 2017 roku]. Kolejne dwie to przejście Dróżek: Matki Bożej i Pana Jezusa. Dróżki to w większości pokrywające się pętle o przeciwnych kierunkach. Ich schematyczny przebieg zobaczyć można na poniższej ilustracji:
 |
| Kaplice kalwaryjskie nałożone na zdjęcie satelitarne z Google Maps. Zaznaczyłem również kompleks klasztorny (w lewym górnym, czyli północno-zachodnim rogu) oraz najważniejsze strumienie, dopływy Cedronu |
W czasie marszu odwiedzamy wybrane kaplice, tworzące odpowiednią narrację i tło. Niektóre z nich należą i do jednego, i drugiego scenariusza. Inne są tylko obiektami towarzyszącymi, których nie odwiedzimy w ramach żadnej z Dróżek.
 |
| Od lewej, kaplice: Cyrenejczyka, Włożenia Krzyża, Pierwszego Upadku, Serca Maryi |
Czwartą opcją jest obejście wszystkich kaplic jednocześnie, z pominięciem założonej, dróżkowej kolejności. Rzecz jasna, część treści wtedy ginie, ale np. kolejność drogi krzyżowej jest czytelna i jasna. Taki spacer mierzy ponad 8 kilometrów i sporo metrów przewyższenia. W jego trakcie dwukrotnie przekroczymy rzekę Skawinkę, zwaną tu Cedronem i również dwukrotnie linię kolejową łączącą Kraków z Zakopanem. Tak - pociąg przecina teren Dróżek; uważny pasażer dostrzeże szereg kaplic i samą bazylikę.
 |
| Na szczycie Żarku, czyli Golgoty: kaplice Grobu Pana Jezusa i Namaszczenia oraz kościół Ukrzyżowania |
Piąta możliwość to podjechanie samochodem do wybranych miejsc, co szczególnie polecam osobom o ograniczonej sprawności.
 |
| Dom Annasza |
Pierwszym architektem Kalwarii był Jan Maria Bernardoni, jego roli nie należy jednak przeceniać. Tym, który nadał najstarszym elementom założenia (starszej części klasztoru i kościoła oraz pierwszym kaplicom) niezwykły, manierystyczny charakter był Flamand, Paweł Baudarth. Podobno straszny pijaczyna, a przy tym uzdolniony złotnik. Może ta ostatnia umiejętność pozwoliła mu wznieść kaplice o tak malowniczych kształtach? [nawiązałem do tego w drodze z Czech do Francji]
 |
| Kaplica Ogrójca |
W pewnym uproszczeniu, do najpiękniejszych obiektów kalwaryjskich należą te zbudowane za życia Mikołaja Zebrzydowskiego, a więc m.in. Ratusz Piłata, Dom Annasza Ogrójec i Pustelnia Pięciu Braci Polaków. Kaplice fundowane przez kolejnych Zebrzydowskich nie osiągnęły już takiego poziomu, choć pięknie i z szacunkiem dla poprzedników rozbudowali oni np. kościoły Grobu Matki Bożej i Ukrzyżowania. Wiele z kaplic zresztą musiano w kolejnych stuleciach rozebrać i wznieść na nowo. Każda kaplica czy kościółek godny jest jednak dokładnego obejrzenia.
 |
| Kaplica Betsaida |
Tak jest na przykład z Betsaidą. Choć w obecnej formie pochodzi z 1836 roku, doskonale wpisuje się w całość kalwaryjskiego krajobrazu. W jej wnętrzu znajduje się sadzawka, a nad nią, w latarni - wisi figura anioła. Betsaida nie wchodzi w skład Dróżek. To ważny argument za zwiedzeniem ich w oderwaniu od kolejności dyktowanej przez nabożeństwa.
 |
| Sklepienie w kaplicy Drugiego Upadku (Bramy Zachodniej) |
Większość kaplic jest na co dzień zamkniętych. Doskonale to rozumiem, znając stopień dewastacji wielu ogólnodostępnych zabytków w Polsce. Warto wykorzystać każdą okazję, by do nich zajrzeć. Tu na przykład iluzjonistyczna polichromia w kaplicy Drugiego Upadku (Bramy Zachodniej), dzieło Karola Polityńskiego z 1925 roku.
 |
| Most Anielski jest jedną z dwóch Dróżkowych przepraw przez Cedron |
Do Kalwarii Zebrzydowskiej zewsząd jest blisko. Dojazd pociągiem umożliwiają liczne pociągi jadące do Zakopanego; na stacji Kalwaria Zebrzydowska Lanckorona zatrzymują się osobowe i pospieszne. Bez problemu można tu również dostać się busem z Krakowa lub własnym samochodem.
1 - oficjalna nazwa wpisu to "Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz