Wuj Szymbarku

Jakiś czas temu miałem przyjemność oglądać (i pokazywać) wspaniały dwór obronny w Szymbarku. Wspomniałem wtedy, że na Słowacji tego rodzaju budowle nazywa się kasztelami. Generalnie, u naszych południowych sąsiadów jest takich rezydencji więcej. Na Spiszu, który jest najbogatszą w zabytki krainą Słowacji leżą m.in. Betlanowce.

Dwór w Betlanowcach, prawdziwa perła spiskiego renesansu, jest o około ćwierć wieku starszy od swojego krewnego nad Ropą. Rezydencja nie ma cech obronnych. Widać, że powstała w krótkim okresie względnego spokoju między wojną z Turcją i konfliktami o węgierską koronę a dramatycznym XVII wiekiem, czasem antyhabsburskich powstań i wojny trzydziestoletniej.

"Dom mieszkalny niewielki, lecz zewsząd chędogi". Piętrowy dwór ma oczywiście piękną attykę z motywem jaskółczego ogona. Podobne zdobienia znamy z również spiskiego Frydmana. Piano nobile, czyli wielkie, albo reprezentacyjne piętro obiega drewniany ganek.

Dwór jest opuszczony przez ludzi i zamieszkany przez bociany. W rodzinie jest zdaje się konflikt, przez co jeden z domowników przeprowadził się ze słupa na attykę i ma ciche dni.

Właścicielami dworu była wywodząca się właśnie stąd potężna rodzina Thurzonów (albo Turzonów). Wywodzili się z nich potężni kupcy, uczeni, biskupi czy krakowscy burmistrzowie. Przykładem niech będzie znakomity Jan V Thurzo, rektor krakowskiej Akademii, biskup wrocławski. Ufundowane przez niego dzieła - portal zakrystii i częściowo zachowany nagrobek w katedrze wrocławskiej należą do pierwszych dzieł Odrodzenia na Śląsku¹. 

Gdzie by się nie znaleźli, zawsze jednak pisali się "von Bethlenfalva", czyli "z Betlanowiec". Wspaniałą pamiątką XVI-wiecznej potęgi rodu jest miejski pałac przy rynku w Lewoczy, widoczny na zdjęciu poniżej. 

Szkoda, że betlanowiecki dwór jest opuszczony, choć leżący w głębi posesji budynek wyglądał na używany. W Betlanowcach byłem akurat w sobotę i Obecný úrad (można to przetłumaczyć jako urząd gminy albo nawet wsi) był zamknięty; zapytam następnym razem.

1 - Dola Kazimierz, "Jan V Turzo", w: Encyklopedia Wrocławia, red. nauk. Jan Harasimowicz, Wrocław 2006 s. 316