Święty, którego nie ma

Dobry tytuł, prawda?

"Dziwnych" wezwań kościołów na szczęście nie brakuje. Dziwnych, czyli bardzo rzadkich, zaskakujących, takich, których pojawienie się w danym miejscu jest bardzo trudne do wyjaśnienia. Do takich osobliwych wezwań należy warszawski święty Aleksander z placu Trzech Krzyży, znakomity pomnik XIX-wiecznego wazeliniarstwa (imię popularne, święty nie). W Lubomierzu jest kościół św. Maternusa, we Francji mijałem świątynie pod wezwaniem świętych Prywata oraz Gorgoniusza. Przedmiotem niezmiennych żartów są święci Kwadrat i Monitor. Kilka dni temu poznałem kolejnego: świętego Achacjusza.

Kościół pod wezwaniem świętego Achacjusza i Towarzyszy Męczenników leży w Czernicach Borowych, na północnym Mazowszu. Historycznie jest to ziemia ciechanowska. Ta część Polski nie słynie jakoś szczególnie wśród turystów, i nie będę nikomu wmawiać, że to jakiś ukryty region-perła. Ani krajobraz, ani przyroda, ani moc zabytków tej okolicy nie wyróżniają. Jest tu jednak grupa ciekawych, bardzo późnogotyckich kościołów. Bardzo późnogotyckich, bo zbudowanych w XVI, czasem nawet jeszcze w początku XVII wieku (np. klasztor bernardynów w Przasnyszu). W tym samym czasie swoje polskie pięć minut przeżywał renesans, wielkimi krokami nadchodził barok. To urocza cecha Mazowsza, dowód jego konserwatyzmu i położenia na uboczu wielkich spraw. Kościół w Czernicach jest typowym zabytkiem dla tej bardzo późnogotyckiej rodziny: jest ceglany, ma jedną nawę, jest dość wysoki, ma piękny szczyt. W tym konkretnym wypadku szczyt odbudowany po zniszczeniach z pierwszej wojny światowej. Zainteresowanych Czytelników odsyłam do znakomitej "Architektury gotyckiej na Mazowszu" Roberta Kunkla.

Tymczasem czas spojrzeć na patrona kościoła. Jest nim, jako się rzekło, święty Achacjusz. Jeden z ołtarzy bocznych przedstawia scenę jego męczeństwa: Saraceni lub inni wschodni poganie mordują Achacjusza i jego Towarzyszy nad brzegami jeziora czy morza. Tradycyjnie, w poszukiwaniu informacji zaglądam do wielokrotnie cytowanej "Księgi imion i świętych". Jest: "Achacy i 10 tys. męczenników z góry Ararat". "Ongiś byli to sławni i bardzo czczeni święci, a przez osobę swego przywódcy (primicerius) także związani ze średniowiecznym kultem Czternastu Wspomożycieli; wszakże krytyczna hagiografia umieszcza ich bez wahania pośród tworów czysto legendarnych, a ich pojawienie się na kartach twórczości hagiograficznej (i hymnologicznej) przypisuje bliżej nie znanemu fałszerzowi, występującemu pod imieniem Anastazy bibliotekarz (...)¹. Jest więc kościół, jest obraz, jest nawet odpust (za kilka dni) - tylko świętego nie ma. Co ciekawe, nie jest to jedyna świątynia pod tym wezwaniem na Mazowszu. W tej samej diecezji płockiej, w Skołatowie, leży również kościół pw. św. Achacjusza.

Cała parafia w Czernicach Borowych, zarządzana przez bardzo sympatycznego i zaangażowanego księdza - uprzejmie pozdrawiam - nosi już nieco bardziej typowe wezwanie, bo św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Na jej stronie internetowej można zobaczyć m.in. ciekawą galerię dawnych zdjęć kościoła.

* * *

Katalog blogowych artykułów został uzupełniony o kompletny zbiór tekstów Szwejkowych, powstałych w zimie bieżącego roku.

1 - Fros Henryk SJ, Sowa Franciszek, "Księga imion i świętych", tom 1, Kraków 1997, ss. 19