Salon modernistycznego Zagrzebia

Idea zjednoczenia Słowian Południowych - wizja Jugosławii - należała moim zdaniem do najpiękniejszych pomysłów XX wieku. Wielka szkoda, że ani przedwojenna monarchia Karadziordziewiciów, ani powojenna komunistyczna republika Tity nie szanowały praw człowieka i swobód składających się na Jugosławię narodów. Do tego dramatyczny koniec: barbarzyńska wojna na styku nacjonalizmów chorwackiego i serbskiego.

A jednak po Jugosławii zostało też wiele dobrego. Choć wizja zjednoczenia narodów Jugosławii w jeden naród jugosławiański nie wypaliła, podobnie jak idea narodu czechosłowackiego, to jednak w spisie powszechnym z 1981 roku narodowość jugosławiańską zadeklarowało prawie pół miliona ludzi¹. W Jugosławii powstało też sporo interesujących dzieł architektury. Podczas zwiedzania Muzeum miasta Zagrzebia (Muzej grada Zagreba) natrafiłem na ciekawy wątek wytyczonej i zapełnionej nowoczesną zabudową w latach 30-tych ulicy Novaka (Novakova ulica).

Korzystając z czasu wybrałem się tam na spacer. Ulica pnie się malowniczo na stok wzgórza, przypominając nieco uliczki gdyńskiej Kamiennej Góry. Na pierwszym zdjęciu można zobaczyć widok z pierwszego łuku ulicy na kamienice nr 6, 8 i 10. Powyżej widoczna jest w zbliżeniu kamienica numer 8a. Zaprojektowana przez Maxa Strenera dla Erny Belčić, zbudowana w 1940 roku.

Kamienica pod nr 10: architekt Bogdan Petrović dla Juliji i Heleny Beck, 1936. Jak widać, elewacje są w złym stanie. Przypuszczam, że to samo tyczy się wnętrz i urządzeń technicznych.

Numer 14: Ašer Kabiljo dla Diany Romano, 1936.

Numer 21: Antun Lorber dla Vilima Čango, 1935.

Numer 22: Vilim Kovač dla Jeleny, Juliji i Ante Astalošów, 1935.

Numer 23: Bogdan Petrović dla Marviny i Nikoli Preccy, 1933. Nikola Precca był ministrem polityki społecznej i zdrowia Jugosławii.

Numer 28: Bogdan Petrović dla Boženy Petrović, 1932. Nie wiem, kim była właścicielka dla architekta; nie była żoną - ta nosiła imię Mira. Plany kamienicy można zobaczyć w interesującym artykule, do którego link dostępny jest na dole strony².

Numer 30: ponownie Vilim Kovač dla Jeleny, Juliji i Ante Astalošów, 1940. Tu z kolei widoczna jest znaczna stromizna ulicy.

Portyk kamienicy nr 30.

Ta sama kamienica od zachodu.

Zabudowę ulicy zamyka kamienica nr 32. Przypominająca nieco wyższą budowlę na warszawskiej ulicy Lądowej została zbudowana przez Bogdana Petrovića dla Miry Petrović, swojej żony. Kamienica zamknęła ulicę zarówno w sensie krajobrazowym - zaraz za nią otwiera się pusta łąka - jak i chronologicznym. Ukończono ją w 1940 roku. W ten sposób Petrović otworzył i zamknął budowę tej być może najciekawszej ulicy Zagrzebia, będącej dziś podróżą do wizji i idei architektury lat 30-tych XX wieku.

1 - Попис становништва, домаћинстава и станова 2011. у Републици Србији / 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia, Belgrad 2012, s. 12. Dokument dostępny pod tym linkiem.
2 - Bešlić Toni, "Gradske vile arhitekta Bogdana Petrovića u Novakovoj ulici u Zagrebu", w: Znanstveni Časopis za Arhitekturu i Urbanizam nr 2 (40) 2000. Artykuł zawiera angielskie streszczenie i jest dostępny pod adresem https://hrcak.srce.hr/62874